اداره کل تربيت بدنی دانشگاه تهران

1399/07/22  0 Comments

 فعالیت‌های ورزشی در دانشگاه تهران هم‌زمان با افتتاح دانشگاه در سال ۱۳۱۳ شروع شد. این فعالیت‌ها درآغاز متولی خاصی در دانشگاه نداشت. در اسناد به دست آمده از سال‌های نخست تأسیس دانشگاه تهران، مکرر از آقای رابرت گیبسن و گوگبتلیانز نام برده شده است. به نظرمی‌رسد این اشخاص در آن سال‌ها برای راه اندازی سازمان ورزش دانشگاه تهران نقش مؤثری ایفاکرده‌اند. در این رابطه می‌توان به سندی از "وزارت جنگ" سابق اشاره کرد که در آن کفیل وقت آن وزارت، به درخواست وزارت‌معارف مبنی بر راه‌اندازی آموزشگاه پرواز هواپیماهای بدون موتور در دانشگاه تهران، توسط آقای گوگبتلیانز پاسخ داده است و در نامه ضمیمه، از آقای رابرت گیبسن نام برده شده است. وی مدیریت شعبه تربیت بدنی وزارت علوم را برعهده داشت. با استناد به اسناد دیگری که ارتباط آقای رابرت گیبسن را با ورزش دانشگاه تهران نشان می‌دهد، به این نتیجه می‌رسیم که نامبردگان در راه‌اندازی سازمان ورزش دانشگاه تهران در سال‌های ۱۳۱۳ و ۱۳۱۴ نقش مؤثری داشته‌اند

در سند گزارش دکتر ولی الله نصر، مدیرکل وزارت فرهنگ، رئیس دانش‌سرای‌عالی و رئیس دانشکده ادبیات و علوم دانشگاه تهران، به دربار آمده است:
" در اسفند سال ۱۳۱۸ یک ورزشگاه جدید و یک شفاخانه مشتمل بر ده اتاق برای پزشکان و یک تالار برای بیماران ساخته شده است. ورزشگاه شماره یک از حیث وسعت اراضی و زمین‌های بازی و همچنین نداشتن استخر و محل کافی برای تماشاچیان ناقص بود؛ لذا چهل هزار متر از زمین‌های اطراف آن خریداری و ضمیمه ورزشگاه گردید (یک میدان فوتبال جدید، چند زمین تنیس، والیبال، بسکتبال و دو استخر شنای بزرگ، که با پرشگاه‌های (دایو پرش) لازم و پیست و دو رختکن متعدد در آن ساخته شد.) دور تا دور محل تماشاچیان به وسعت سه متر جایگاه مسقف و یک جایگاه مخصوص در مجاور استخر بزرگ بنا گردید."
اساس‌نامه سازمان ورزش دانشگاه با همکاری مستقیم انجمن‌های ورزشی دانشکده‌ها تنظیم و برای تصویب به شورای دانشکده‌ها ارسال شد. ۱ شورا اساس‌نامه را تصویب و اجازه تأسیس سازمان ورزش دانشگاه را صادر کرد. در اردیبهشت ۱۳۲۵ طی مراسمی با حضور مقامات کشوری، مسئولان دانشکده‌ها و دکتر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه، زمین‌های ورزشی افتتاح‌شد و سازمان ورزش دانشگاه رسمیت‌یافت. حسین صدقیانی که تا آن زمان رئیس دایره ورزش دانشگاه بود، به ریاست این سازمان منصوب شد. سازمان مذکور در محل فعلی دانشکده هنرهای زیبا قرار داشت و امکانات ورزشی آن عبارت بودند از: یک زمین فوتبال (محل فعلی برگزاری نماز جمعه تهران) دو اتاق و یک زیر زمین.
در سال ۱۳۳۱ مربیان ورزش را با نام دبیر ورزش دانشگاه می‌شناختند؛ علاوه بر این دانشکده‌های پزشکی، هنر سرای‌عالی، حقوق، فنی، کشاورزی، هنرهای زیبا، دامپزشکی و علوم هرکدام نماینده ورزش داشتند.
صدقیانی طرح ایجاد تأسیسات ورزشی دانشگاه را فراهم کرد و با کمک‌های مالی شاه وقت و شرکت ملی نفت ایران، سالن شماره یک دانشگاه را ساخت و به بهره برداری‌رساند. در کتاب تاریخ تحول دانشگاه تهران چنین ذکر شده است:
"در سال ۱۳۳۴ با تلاش آقای دکتر اقبال ریاست وقت دانشکده (دانشکده علوم تربیتی) مبلغ ده میلیون ریال اعتبار از دولت اخذ و جهت ساخت و ساز اماکن ورزشی دانشگاه تخصیص داده شد. ساعت ۳۰/۷ بعد از ظهر دوشنبه ۵/۱۲/۱۳۳۶ مراسم گشایش سالن سرپوشیده ورزش دانشگاه- که در حال حاضر به آن سالن شماره یک می‌گویند- در حضور شاه وقت انجام شد. دکتر فرهاد، رئیس دانشگاه، در گزارش خود می‌گوید: سالن گنجایش ۱۳۰۰ نفر تماشاچی دارد، مساحت آن ۳۳۵۴ مترمربع و زیر بنای آن ۲۳۰۰ مترمربع است: هزینه کل ساختمان ۳۱ میلیون ریال بوده است." ۲
پس از صدقیانی سرپرستی ورزش دانشگاه در سال ۱۳۴۲ برعهده آقای ذکایی از مسئولان سرویس ورزش آموزش و پرورش کشور نهاده‌شد. ذکایی برای پیشبرد ورزش در دانشگاه بسیار کوشش‌کرد؛ برای مثال: زمین چمن فوتبال دانشگاه که طرح ایجاد آن در زمان ریاست صدقیانی فراهم شده بود، در دوره مدیریت ذکایی برای بهره‌برداری آماده‌شد. همچنین در زمان وی با راه‌اندازی رشته‌های ورزشی جدید در هرسال، فعالیت و علاقه دانشجویان به ورزش افزوده شد.
سالن ورزشی کوی دانشگاه در تاریخ دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۴۳ با حضور مدیر امور دانشجویی و رئیس تربیت بدنی دانشگاه و آقای دکتر بهمن، سرپرست وقت کوی و چند نفر از استادان و رؤسای دانشکده‌ها در کوی دانشگاه افتتاح شد. در خلاصه گزارش مقدماتی برنامه سوم دانشگاه تهران در تاریخ ۱۰/‏۰۳/‏۱۳۴۲‬ از طرف شاپور راسخ به دکتر خانلری، وزیر فرهنگ، آمده است:
"... در جدول طرح‌های مصوبه و اعتبارات پیش‌بینی‌شده دانشگاه تهران برای تکمیل ساختمان سالن ورزشی کوی دانشگاه (ردیف ۵۵۱۳۰۶) مبلغ ۶۷۶ هزار ریال اعتبار مورد نیاز می‌باشد."
بعد از ذکایی، در سال ۱۳۴۶ اسفندیار ستاری اداره ورزش دانشگاه را برعهده‌گرفت. بر طبق مدارک موجود، این اداره در زمان مدیریت ایشان، اداره تربیت بدنی و تفریحات سالم دانشگاه نامیده می‌شد. ستاری قهرمان معروف دوومیدانی ایران و دانش‌آموخته رشته ورزش و امور تربیتی از آمریکا بود. وی پس از بازگشت به کشور، همکاری خود را با ورزش دانشگاه در سمت سرپرست ورزش دانشکده فنی آغاز کرد. در زمان سرپرستی ستاری در اداره تربیت بدنی و تفریحات سالم، طرح ساختمان سالن ورزش شماره دو در خیابان ۱۶ آذر (۲۱ آذر سابق) اجرا شد و به بهره برداری رسید.
در سال ۱۳۵۰ پس از اسفندیار ستاری، دکتر منصور حضرتی، دانش‌آموخته ورزش و تربیت بدنی از کشورهای آلمان و اتریش، مدیر تربیت بدنی دانشگاه شد. حضرتی که در دوران تحصیل خود از قهرمانان کشتی و سال‌ها عضو تیم ملی کشتی فرنگی ایران بود، به پیشنهاد سازمان تربیت بدنی و مدرسه عالی ورزش ایران و موافقت رئیس وقت دانشگاه، دکتر نهاوندی، به مدرسه عالی ورزش منتقل شد.
اوایل آبان ماه ۱۳۵۱ از طرف رئیس دانشگاه، دکتر جمشید نبوی که سرپرست امور دانشجویی دانشکده حقوق بود، با حفظ سمت استادیاری به مدیریت امور تربیت بدنی دانشگاه منصوب شد. در این سال نام اداره تربیت بدنی به امور تربیت بدنی تغییرداده‌شد.
قبل از تأسیس سازمان ورزش دانشگاه در سال‌های ۵۰-۵۱ دانشکده‌های دانشگاه تهران، هرکدام دارای سرپرست ورزش بودند و برای آموزش و تمرینات ورزشی چند مربی داشتند. در سال تحصیلی ۴۹-۵۰ ورزش اجباری در دانشگاه، با برنامه منظمی اجرا شد و همه دانشجویان سال‌های اول و دوم، واحد ورزش را زیر نظر مربیان فرامی‌گرفتند و این روند در سال تحصیلی ۵۰-۵۱ و بعد از آن همچنان ادامه یافت و واحد تربیت بدنی جز دروس دانشجویان باقی ماند. واحد تربیت بدنی در امور تربیت بدنی ارائه و تدریس می‌شد.
بر اساس مدارک موجود، در این سال‌ها فضاهای ورزشی دانشگاه شامل دو زمین چمن فوتبال، پنج زمین مجهز تنیس، یک استخر روباز، سالن ژیمناستیک، تالار تمرین وزنه برداری، سالن کشتی و سالن تمرین شطرنج بوده است. زمین چمن شماره یک دانشگاه در پردیس مرکزی، روبروی در ورودی اصلی و دانشکده‌های هنرهای زیبا و ادبیات قرار داشت که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به محل اقامه نماز جمعه تهران تبدیل شد.
در سال‌های اخیر با توجه به تحول در تشکیلات و تقسیمات اداری دانشگاه تهران، امور تربیت بدنی با عنوان جدید اداره‌کل تربیت بدنی، زیر مجموعه حوزه معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه محسوب می‌شود.

ساختار فعلی اداره کل تربیت بدنی
براساس تغییرات سازمانی داخلی در اداره کل تربیت بدنی در سال ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ کارشناسان این اداره‌کل با توجه به نوع تخصص و علاقه‌مندی خود، مسئولیت یک یا چند رشته ورزشی را برعهده گرفتند. همچنین در تغییر ساختار اداری و همگام با برنامه ریزی کلان ورزش دانشگاه، تغییرات سازمانی دیگری در سال ۱۳۸۳ انجام شد. رویکرد اصلی این تغییرات، توسعه فعالیت‌های ورزش همگانی در دانشکده‌ها بود؛ به همین دلیل تعدادی از کارشناسان اداره‌کل به دانشکده‌ها مأمور یا منتقل شدند.
در حال حاضر دانشکده‌های زیر دارای واحد ورزش هستند و زیر نظر غیرمستقیم اداره کل تربیت بدنی فعالیت می‌کنند:

دانشکده اقتصاد (کارشناس پاره وقت)؛
دانشکده علوم اجتماعی (کارشناس پاره وقت)؛
دانشکده مدیریت؛
پردیس هنرهای زیبا؛
دانشکده ادبیات؛
دانشکده الهیات؛
دانشکده حقوق؛
پردیس علوم؛
دانشکده زبان‌های خارجی؛
پردیس کشاورزی و منابع طبیعی؛
پردیس قم؛
پردیس فنی؛
پردیس ابوریحان (بدون کارشناس).

انجمن‌های ورزشی
در سال ۱۳۷۹ طی بخش‌نامه‌ای از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مسئولیت تأسیس انجمن‌های ورزشی به دانشگاه‌ها واگذار شد. بر این اساس اداره کل تربیت بدنی دانشگاه تهران انجمن‌های ورزشی دانشگاه را به مرور در سه سطح زیر تشکیل داد ۴:

الف) انجمن‌های ورزشی تخصصی دانشگاه
انجمن‌های تخصصی در سال ۱۳۸۳ با دریافت حکم از طرف مدیر کل تربیت بدنی دانشگاه، کار خود را آغاز کردند. این انجمن‌ها عبارتند از: کشتی، والیبال، دوومیدانی و...

ب) انجمن‌های ورزشی دانشکده‌ها
در سال ۱۳۸۲ و ۱۳۸۵ با برگزاری انتخابات دانشجویی، انجمن‌های ورزشی دانشکده‌ها به شرح زیر تشکیل شد:
الهیات، فنی، ادبیات، علوم، هنرهای زیبا، زبان‌های خارجی، محیط زیست، فیزیک، پردیس‌های قم، ابوریحان و کشاورزی و منابع طبیعی.

ج) انجمن‌های ورزشی خوابگاه‌ها
از جمله این انجمن‌ها، انجمن ورزشی خوابگاه سعادت آباد در سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را آغاز کرده است.
افتخارات ورزشی دانشگاه تهران
از زمان تأسیس سازمان ورزش دانشگاه تاکنون، مسابقات و برنامه‌های ورزشی مختلفی اجرا شده‌است. دانشگاه تهران همواره مقام‌های متعدد قهرمانی را در مسابقات دانشجویان سراسر کشور و المپیادهای ورزشی کسب کرده‌است. مقام‌های دانشگاه تهران را در نه المپیاد ورزشی دانشجویان سراسر کشور در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

تمرینات همیشگی تیم‌های ورزشی دانشگاه زیر نظر مربیان ورزیده کشور برگزار می‌شود که بیشتر آنها از اعضا هیئت علمی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه و مربیان برجسته فدراسیون‌های ورزشی هستند.

۱ - در این زمان دانشکده‌ها با ارتباطی که با سازمان تربیت بدنی و پیشاهنگی داشتند، فعالیت‌های ورزشی و مسابقات خود را اجرا می‌کردند
۲- محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات آموزش عالی ایران در عصر پهلوی..
۳ - بخش اداری مدیریت تربیت بدنی در محل میدان انقلاب، جنب سینما بهمن، سالن شماره یک قرار گرفته است.
۴- قبل از ابلاغ آئین نامه انجمن‌های ورزشی، انجمن کوهنوردی دانشگاه تهران به صورت فراگیر و خارج از چهارچوب آئین نامه ابلاغی در این دانشگاه تشکیل شد و اکنون یکی از انجمن‌های فعال دانشگاه است.
۵- حضور دانشجویان نابینا در دانشگاه تهران مدیریت تربیت بدنی این دانشگاه را بر آن داشت تا به سبب شرایط خاص این گروه از دانشجویان، انجمن ورزشی ویژه نابینا را با برگزاری انتخابات دانشجویی، برای پیگیری امور ورزشی آنان تأسیس کند. این انجمن فعالیت خود را از سال ۸۴ ۱۳ آغاز کرده است.